Fenerbahçe Erkek Basketbol Tarihçesi

Birleşik Amerika’da 1891’de Springfield eyaleti Y.M.C.A. spor salonunda icad olunup Yale üniversitesinde oynanmaya başlanan Basketballs sporu, 1904’de St.Louis’de 5 Amerikan takımı tarafından olimpiyatlara sokulunca tanındı. Yurdumuzda kulüpler arasında ilk kez 1913 yılında Fenerbahçe Spor Kulübünde oynandığı aynı dönemde yayınlanan İDMAN mecmuasında yazılıdır. Ancak, Balkan ve Birinci Dünya savaşları bu girişimi daha doğarken engelledi.

Fenerbahçe Kulübü, 6 yıl süren bu savaşlardan sonra, 1919 yılı yaz başında yeni bir girişimde bulundu. Kulübün “Terbiye-i Fikriye” şubesi tarafından 15 günde bir yayınlanan “Fenerbahçe” adlı derginin 10.7.1919 gün ve 3 sayılı nüshasının 7. sayfasında bu olay şöyle duyurulmuştur:
“Kulübümüz, son zamanda yeni bir hisse teceddüt göstererek, bir Amerikalı muallim nezaretinde, memleketimizde ilk defa bizde olarak basketbol oyununa başladı ve bunda da azaları arasında, epeyce muvaffakiyet göstermekle iftihar eder”

Fenerbahçe’nin 5 / 6 Haziran 1932 gecesi yanan Kuşdili’ndeki kulüp binasının geniş bahçesindeki paten sporu için yapılıp daha sonra tenis oynanan çimento sahada yazboyu süren bu çalışmalar, kış gelince, kapalı salon olmadığından, durmuş, ertesi yaz kulübün bir İngiliz birliği tarafından işgal edilip kapatılması nedeniyle de yeniden başlayamamıştır.

Fenerbahçe’den sonra, sıra ile Nişantaş, Galatasaray, Bakırköy ve başta Maccabi olmak üzere, azınlık kulüplerinin çalışma alanına giren bu sporda, kulüplerarası ilk temas 15 Şubat 1923’de yapılmış ve Nişantaş Galatasaray’ı 15 / 4 yenmiştir. Ancak, bu ilk dönemde Robert Kolejli öğretmen ve öğrenciler basketbolde kulüplerimizle ölçülemeyecek derecede ileri idiler.

Robert Kolejli basketbolcuların 1925 yılında Fenerbahçe’ye girmeleriyle bu spor birdenbire önem kazandı. Hatta 15.1.1926’da en güçlü rakiplerden Maccabi’yi 32 / 4 yenen Fenerbahçe’nin bu ilginç maçı heyecanla izlenmiştir. Ancak, kulübün bir kapalı salonu olmaması, Robert Kolejli gençlerin Fenerbahçe ile bağlarını güçlendirmeye olanak vermediğinden, bu fırsat kaçmış ve 1944’e kadar uzayan yeni bir duraklama devresine girilmiştir.

Hüsamettin, Ümit Aksu, Rasim, Mehmet Berkok ile Raymon Read g,b, Fenerbahçeli gençler, Muhtar Sencer ve Cem Atabeyoğlu’nun girişimleriyle, 1944’de bir basketbol takımı kurdular ve Galata Gençlik Kulübünden katılan Habib kardeşler, Mişel Gabay, David Filiba, Moris Meşulam ve Şükrü Mete ile kadrolarını tamamlayıp, 1945’de 2.liğe girdiler.

Fenerbahçeli basketçiler, aynı yılın sonund, 22.12.1945 günü Galatasaray Kulübü salonunda tertiplenen ( 4 ler Kupası ) finalinde Beşiktaş’ı 41 / 27 yenip kupayı kazandılar. Spor Oyunları Federasyonu tarafından, Şubat 1946’da Edirne’de düzenlenen ( Trakya Kupası ) nı da kazanan Sarı Lacivertlilerin amaçları artık 1. Lige yükselmekti. İşte, bunu gerçekleştirecek maç 9.2.1947’de Eminönü Halkevi spor salonunda Kurtuluş Kulübü ile yapıldı.

Fenerbahçe; Yakovos Bilek, Apostol Ancus ve Samuelidis gibi, en güçlü basketçilerin yer aldığı Kurtuluş’u, Şükrü Mete (K), Jak Habib, Aron Habib, Henry Düvenyas, Mişel Gabay ve Raymon’dan oluşan 6 kişilik kadrosu ile ve Jak Habib’in turnike ve Ş.Mete’nin uzaktan şutlarıyla, 36 / 29 yenmeyi başardı ve 1. kümeye geçti.

Fenerbahçe Kulübü, 1944’den itibaren aralıksız olarak temsil olunduğu basketbolda, her kategoride İstanbul ve Türkiye şampiyonlukları kazanmak ve gerek ( Şampiyon Kulüpler ) ve gerekse ( Kupa Galipleri )nde Türkiye’yi Avrupa’da ilk temsil eden takım olmak gibi en ileri derecelere kadar yükseldi ve bu çok şerefli durumunu çeyrek yüzyıl sürdürmek başarısını gösterdi. Basketbolda 1967 yılı sonuna kadar uzayan bu mutlu dönem, 15 yıllık bir gevşemeden sonra, 1983’de yeni bir atılımla tekrarlanırken, bu kez ayrıca, Avrupa Kupalarında 3. tura yükselmek gibi Türk kulüpleri için başarının doruğuna ulaşmak Fenerbahçe kulübünü yücelten pek çok tarihsel olaylardan biri olarak yaşandı.

Fenerbahçe takımı Amerikalı antrenör Mister Merey’in gayretiyle 1947’de birinci lige yükselince, burada Nejat Diyarbakırlı, Sacit Seldüz, Affan Başak, Mustafa Kasapoğlu, A.Arditi, Mehmet Alkan, Hikmet Vardar, Tuğrul Demir ve Özcan Dinçer’li kadrosu ile ve önce Feridun Koray, Reştan Aras, sonra da Samim Göreç’in antrenörlüğünde, 8 takımlık İstanbul 1. Lig klasmanında 2. ve 3. sıralarda yer alırken, 1952/53’de 4.lüğe düştü.

Hiçbir spor dalında şampiyonluk dışı hiçbir derece ile tatmin olmayan Fenerbahçe’nin, 1952/53 liginde 4.lüğe düşmesi toplumda hoşnutsuzluğu artırmış ve 2 değişik görüşü karşı karşıya getirmiştir.

Bunlardan biri; 2-3 yıldır yerinde sayış nedenin şubeye reva görülen üvey evlat muamelesine bağlıyor ve yılda 7-8 bin lira ile şampiyonluk beklemenin hayal olduğu, Fenerbahçe’nin yalnız futbola değil, basketbola da önem verip tahsisatını artırması gerektiğini savunuyordu. Diğer görüş sahipleri ise; stadına 25 bin kişilik beton tribünler yaptırılmasından dolayı, zaten 200 bin lira borçlanan, üstelik de, ağır faizi nedeniyle, alacaklı banka tarafından icra’ya verilen Fenerbahçe’nin 120 bin liralık bütçesinden 7-8 bin lira ayırması fedakarlık iken, hem bu fedakarlığın 3-4 yıldır boşa gitmesinden, hem de Fenerbahçe ad ve renklerinin rakiplerce, basketbol yoluyla, şöhret aracı olarak, istismar olunmasından yakınıyorlardı.

İşte Samim Göreç gibi çok değerli bir antrenöre sahip olunmasına rağmen, 4.lüğe düşüş, Fenerbahçe kulübünü 1953 yazında ileri adımlar atmaya yöneltti. Bu arada, gençleşen ve yeni bir hüviyet kazanan futbol takımının parlak oyunlarla, yenilmeden şampiyon olmasıyla gelir artıp feraha çıkıldığından, bütçe 15 bin liraya çıkarıldığı gibi, şube de artık Futbol, Atletizm ve Kürek gibi, ana faaliyet dallarından sayılmıştır.

Mevsim başında, 1-3 Ocak 1954 günleri, 6 rakip arasında ( Teknik Üniversite Rektörlük Kupası )nı kazanan Fenerbahçe, 27 Mart 1954 lig maçında Galatasaray’ı da, ilk kez olarak 71-61 yenerken, Teknik Üniversite salonu o güne kadar eşi görülmemiş heyecan ve gösterilerle çalkalanmıştır.

Yıllardan beri basketbol teşkilatında hegemonya kuran ve yenilmez armada olarak ün yapan rakibinin bu ünvanını silen ve Fenerbahçe, hatta Türk basketbolunun dönüm noktası olan bu maç hakkında, bu spora hemen hemen yer vermeyen basından, 28 Mart 1954 günlü Cumhuriyet gazetesinde aşağıdaki yazılar ilginçtir:
“İlk 10 dakika dışında, sarı lacivertliler süratli, güzel ve bilgili bir oyun göstermişler ve hakimiyet kurmuşlardır. Bu sebeple, Fenerbahçe’nin bu haklı galibiyetini bir sürpriz saymak imkansızdır. Salonu tamamıyla dolduran seyirci kalabalığı önünde oynanan ve çok zevkli geçen karşılaşmadan sonra iki takım sporcu ve taraftarlarından ağlayanlar olmuş, zaman zaman hadiseler zuhur etmiştir. Müsabakanın ilk devresi 38 / 33 Fenerbahçe lehine neticelenmiştir. İki takımın sayılarını kaydeden oyuncular şunlardır;
Fenerbahçe : Altan(Dinçer) 28, Sacit(Seldüz) 15, Erdoğan(Karabelen) 14, Nejat(Diyarbakırlı) 8, Hikmet(Vardar) 4, Erol(Demiroma) 2
Galatasaray: Yalçın(Granit) 31, Sadi(Gülçelik) 10, Cemil(Sevin) 7, Özer(Salnur) 7, Yüksel(Alkan) 6

Zayıf Kadıköyspor’a ihmal sonucu yenilgi, Fenerbahçe’yi İstanbul şampiyonluğundan ettiği gibi, 5 Mayıs 1954 gecesi Türkiye birinciliğinde Galatasaray’a karşı 60-55’lik 2. galibiyet de şampiyonluğu kazanmaya yetmedi. Bitime 6 saniye kala Galatasaray’ın sayısını 55’e çıkaran basket Modaspor’u averajla Türkiye Şampiyonu yapmıştır.

Fenerbahçe, 1954/55 basketbol mevsimini Moda, Kadıköy, Darüşşafaka, Beyoğluspor ve İran’ın Taç kulüpleri arasında 7/10 Ekim 1954 günlerinde tertiplenen ( Gökay Kupası )nı kazanarak açarken, 12. ayda da Galatasaray, Modaspor ve Yugoslav Gradyanski takımlarını yenerek ( Rövanşlar Kupası )nı da kazandı. Bu başarılar arasında ligi de, çok başarılı sonuçla, 14 maçta 14 galibiyetle, bitirip, basketbolda ilk kez İstanbul şampiyonu oldu.

Zaten 1954-55 mevsimi, Türk basketbolunda önemli gelişmelere sahne olmuştur. İstanbul Ajanı Galatasaray’lı Turgut Atakol, bu sporun kalkınmasında, büyük kulüplerin ve özellikle Fenerbahçe’nin idarede güçlü olarak temsil edilmeleri görüş ve çabasında idi ve bunda başarıya ulaştı. Niteki Fenerbahçe kulübü bu spor dalının sevk ve idaresinde yetkili olan tertip komitesinde 1954-55’den itibaren Genel Sekreteriyle temsil olunmaya başlandı. Sonuçta, o mevsim maçları, başta Turgut Atakol olarak, yine Galatasaray’dan Osman Solakoğlu ve Fenerbahçe’den de Rüştü Dağlaroğlu’nun çabalarıyla, Teknik Üniversite’nin bin kişilik salonundan alınıp, 5 bin kişilik Spor Sergi Sarayı’na aktarılmış ve bu sayede basketbol sporunda bu mevsimden itibaren kulüplere gelir sağlanmıştır.

Fenerbahçe’nin, mevsim başında Ankaragücü’nden aldığı futbol ve milli basketbolcu Yılmaz Gündüz’le daha da güçlenen kadrosunun yaptığı maçlar ilgiyi büyük ölçüde artırıp Spor ve Sergi Sarayı’na büyük kalabalıklar çekti ve Türk Basketbolu süratle kalkınmaya başladı.

Bu mevsimin 14 maçı içinde öncelikle 2 Galatasaray galibiyeti ve kazanlılan 1954-55 İstanbul Şampiyonluğu Spor ve Sergi Sarayı’nı taşıran davullu binlerce seyircinin, bu derecesi ilk kez görülen, coşkun gösterileriyle kutlanmıştır. Galatasarayı 5.2.1955’de 55/47 yenen Fenerbahçe, ligin 14. ve son karşılaşması olan 2 Nisan maçını da 57/46 kazanarak şampiyon olurken, bu maç 14 bin lira gibi rekor hasılat sağlamış ve ilk kez oalrak da, bir basketbol müsabakası Türkiye’de radyo ile yayınlanmıştır. İlk kez İstanbul şampiyonu olan Fenerbahçe’nin ilk 5’i şöyledir:
Sacit Seldüz (K), Altan Dinçer, Yılmaz Gündüz, Erdoğan Karabelen, Hikmet Vardar
Diğer elemanlar ise: Erol Demiroma, Mete Yalçın, Muammer Tezel, Ertem Yolaç, Erol Pekelman ve Türkiye’de görevli Amerikalı Coni’dir.

Kaynak: Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi, Rüştü Dağlaroğlu, 1987